साविकमा खानेपानीको लागि हेटौंडा वडा नं. १ स्वर्गलोकमा स्थानीय ब्यक्तिहरुले निर्माण गरेको साधारण कुवा थियो । मानिसहरुले त्यही कुवाको पानीबाट खानेपानीको निर्वाह चलाएका थिए । पछि बस्ति बिस्तार भए संगै हेटौंडा २ त्रिभुवनराज पथको हाल तिरतिर धाराबाट पाईपको माध्यमबाट पानीको ब्यवस्थापन गरिएको थियो ।
हेटौडा बजारीकरण तर्फ लम्कदै थियो । बसोबास बढे संगै बिस्तारै घरहरु बढदै गयो र मानिसहरुको आवश्याकता पनि बढदै गयो । हेटौडा खानेपानी बिभाग बाट २०२४ सालमा हेटौडा २ हरीकुन्जमा ५ लाख ४६ हजार लिटर क्षमताको टंकी निर्माण गरी तत्कालिन भैसे गाँउ पन्चायत वडा नं. ७ बुङ्गदोल देखि ६ किलोमिटर टाढाबाट ८ ईन्च व्यासको सि.आई. पाईपको माध्यमबाट पानी ल्याएर हेटौंडा बासिहरुलाई पानी खुवाउने कार्यको सुरुवात गरिएको थियो । २०४० साल सम्म करीब १३०० धारा जडान गरी खानेपानी बिभागबाट दिईदै आएको सेबाको ब्यवस्थापन परिबर्तन भई खानेपानी तथा ढल निकास संस्थानबाट यसको ब्यवस्थापन हुन गयो । २०४३ सालमा हरीकुन्जमा ५ लाख लिटर क्षमताको टंकी निर्माण, कार्यालय भवन र हेटौंडा ४ कर्रामा २ वटा डिपट्यूवेल निर्माण भएको थियो । २०४६ सालमा यसको नाम परबिर्तन गरी नेपाल खानेपानी संस्थान राखि आम हेटौंडाका उपभोक्ताहरुलाई खानेपानीको सेवा दिईदै आएको थियो । सेवा क्षेत्र बिस्तार गर्ने क्रममा २०५० सालमा हेटौंडा ८ कमाने र २०५८ सालमा हेटौंडा ९ लामसुरेका बासिन्दाहरुले संचालन गरेको खानेपानी सेवा प्रणाली यस संस्थानमा हस्तान्तरण भई सेवा सूचारु गरियो । जनसंख्या बृद्दि, क्षेत्र बिस्तार, बसाई सराई आदीबाट खानेपानीको मागमा अत्यधिक बृद्दि हुँदै जाँदा सोहि अनुरुप नेपाल खानेपानी संस्थानबाट उपभोक्ताहरुको माग अनुसार खानेपानी उत्पादन र वितरण हुन नसकी पानीको समस्या दिनानु दिन बढ्दै जान थाल्यो । यस विषयलाई मध्यनजर गर्दै हेटौडा नगरपालिकाबाट खानेपानीको समस्या समाधानको लागी तत्काल एसियाली बिकास बैंक संगको सहकार्यमा UEIP परियाेजना अन्तर्गत रु १९ करोड १४ लाख ७४ हजार बराबरको खानेपानीकाे आयोजना निर्माण कार्य सम्पन्न भयोे ।
यसका साथै खानेपानी ब्यवस्थापन बोर्ड ऐन २०६३ को दफा ३ ले दिएको अधिकार प्रयोग गरी हेटौंडा खानेपानी ब्यवस्थापन बोर्डको गठन भयो । सो गठित बोर्डले २०६४ साल देखि नै आफ्नो कृयाकलाप अगाडि बढाउदै गएको अवस्था थियो । यसै क्रममा नेपाल सरकारको मन्त्रिपरिषद्को निर्णय बमोजिम नेपाल खानेपानी संस्थान हेटौंडा शाखा बिधिवत रुपमा २०७० साल जेष्ठ ८ गतेका दिन हेटौंडा खानेपानी व्यवस्थापन बोर्डमा हस्तानान्तरण भएको र यसै दिन देखि बोर्डले विधिवत रुपमा हेटौंडा नगरक्षेत्रको खानेपानी वितरण प्रणाली संचालन गरेको थियो । साविकको कार्यालयबाट नै बोर्डको दैनिक कार्य तथा सेवा संचादै आईरहेकाे छ ।
बोर्डका हालका पदाधिकारीहरुः
- अध्यक्ष, स्थानिय उपभोक्ता समिति, श्री प्रताप बिष्ट
- सदस्य, हेटौंडा उपमहानगरपालिका नगर प्रमुख, श्री मीना कुमारी लामा
- सदस्य, खानेपानी तथा मन्त्रालय, श्री
- सदस्य, मकवानपुर उद्योग बाणिज्य संघ अध्यक्ष, श्री कृष्ण कुमार गुप्ता अग्रवाल
- सदस्य, विज्ञ खानेपानी तथा सरसफाई क्षेत्र, डा. श्री कृष्ण प्रसाद धिताल
- सदस्य, प्रतिनिधी, गैर सरकारी संस्था , श्री इन्द्रप्रसाद नेपाल
- सदस्य सचिव, कार्यकारी निर्देशक हे.खा.पा.व्य.बोर्ड, श्री बिष्णु प्रसाद सापकोटा
हालको खानेपानी ब्यवस्थापन बोर्डको अवस्थाः
नेपाल खानेपानी संस्थानबाट ८५३७ धारा मार्फत ६९ लाख लिटर पानी प्रति दिन उत्पादन वितरण कार्य गर्दे आइरहेकोमा हाल यस हेटौंडा खानेपानी व्यवस्थापन बोर्डले १ वटा सतहगत मुहान तथा ३६ वटा भुमिगत स्रोतहरुबाट हेटौंडा उपमहानगरपालिका अन्तर्गत वडा नंं. २, ४, ५, ६, ७, ८, ९, १० को पुरै भु भाग र वडा नं. १, ३, १४, १५, १६, १७, १८ र १९ को आशिंक भु-भाग गरी १६ वटा वडाहरुमा बसोबास गर्ने करिब १ लाख ६० हजार बासीन्दाहरुलाई नियमित ढंगले खानेपानी पानी उपलब्ध गराउदै आएको छ । बोर्डले दैनिक २ करोड ५ लाख लिटर पानी उत्पादन गरी २३ हजार ९ सय ९१ धाराहरु मार्फत दैनिक सरदर ७ देखी ८ घण्टा खानेपानी वितरण गर्दै आइरहेका छौं । वडा नं. ११, १२ र १३ मा हाल सम्म बोर्डको सेवा क्षेत्र विस्तार नभएता पनि वडा नं. ११ को थानाभ¥याङ्ग सिमलटार क्षेत्रमा यस आ.व. देखि खानेपानीको पूर्वाधार निर्माणको कार्य संचालन हुने र वडा नं. १३ मा संचालित खानेपानी योजना बोर्डमा हस्तान्तरण हुने क्रममा रहेको छ ।
नगर क्षेत्र भित्र वडा नं. १ देखि १९ सम्ममा बसोबास गर्ने नगरवासिहरुलाई स्वच्छ र सर्वसुलभ किसिमबाट गुणस्तरीय रुपमा एउटै शुल्कमा खानेपानी उपलब्ध गराउनु हेटौडा खानेपानी व्यवस्थापन बोर्डको एक मात्र उद्देश्य रहेको छ । हेटौंडा उपमहानगरपालिकाले नगरबासीहरुलाई राहत दिने उद्देश्यले २०७९ साल भदौ महिनादेखि न्यूनतम खानेपानी महशुलमा १० हजार लिटर छुटको व्यवस्था गरे संगै खानेपानी बोर्डमा उपभोक्ता समितिहरु हस्तान्तरण हुने क्रम तिब्ररुपमा बढी रहेको छ । आ.व. २०७९/०८० को असार मसान्त सम्मा बोर्डमा हेटौंडा वडा नंं. १० मा अवस्थित न्युरेनी खानेपानी तथा सरसफाई उपभोक्ता समिति, हेटौंडा १८ हर्नामाडीको हर्नामाडी डिप बोरिङ्ग खानेपानी तथा सरसफाई उपभोक्ता समिति, हेटौंडा वडा नं. ६ को कल्याणटार खड्कुले खानेपानी तथा सरसफाई उपभोक्ता समिति र हेटौंडा वडा नंं ३ को मिलन टोल खानेपानी उपभोक्ता समिति बोर्डमा आबद्ध भईसकेका छन । अन्य वडाहरुमा बिभिन्न समितिहरुबाट संन्चालित खानेपानी आयोजनाहरु क्रमश बोर्डमा हस्तान्तरण हुने क्रममा रहेको र वडा नं. १५ को जाते, पनेश भोर्ले र वडा नंं १८ को हर्नामाडी क्षेत्रमा बोर्डको सेवाक्षेत्र विस्तार कार्य भईरहेको छ । खानेपानी व्यवस्थापन बोर्डले हेटौंडा उपमहानगरपालिका , बाग्मती प्रदेश सरकार र संघीय सरकारसंग सहकार्य गरी सेवागत क्षेत्रहरुमा सुधार गर्दै नयाँ क्षेत्रहरुमा नयाँ आयोजनाहरुको थालनि गर्दै अघि बढीरहेको छ ।
यस हेटौंडा खानेपानी व्यवस्थापन बोर्डले ग्राहकहरुबाट पानी महशुल संकलन लगायत समग्र आन्तरिक आम्दानीमा भने लक्ष्य अनुसारनै नगद संकलन गर्न सफल भएको छ । २०८० असार मसान्त सम्म पानी महशुल, जरिवाना, नयाँ धारा जडान, थप पाइप तथा फिटिङ्ग, मिटर जडान मर्मत, नामसारी, निबेदन फारम तथा अन्य दस्तुर र बैक व्याज गरी बार्षिक कुल लक्ष्यको तुलनामा आन्तरीक आय तर्फ रु. १३,२८,८१,४८०।१५ अर्थात १००.२७% , बाह्य आम्दानी तर्फ पाइप लाइन सुधार विस्तारको कार्य समयमानै सम्पन्न हुन नसकी बाँकी रहेको हुँदा उक्त योजना संचालनको लागत सहभागिता अन्तर्गतको रकम हे.उ.न.पा संग माग गरी भुक्तानि लिन बाँकी रहेकोले वाह्य आयमा रु. १,०१,२४,६६२।५६ अर्थात ३७.९२% प्रगति भएको र गत आ.ब.को बैंक मौज्दात समेत गणना गर्दा कुल बार्षिक लक्ष्य रु. १८,८२२,२०,०००।— को तुलनामा आय तर्फ रु. १७,२०,०४,३८७।९३ अर्थात ९१.३८% आय भएको देखिन्छ ।
आ.व. ०७९/०८० को असार मसान्त सम्मको जम्मा बिलिङ्ग रकम ११ करोड ९७ लाख ११ हजार मध्ये बोर्डमा चालु आ.व.मा हस्तान्तरण भई आएका धाराहरुको बाँकी महशुल समेत गरी १२ करोड ४ लाख ३० हजार अर्थात १००.६०% पानी महशुल उठाउन बोर्ड सफल भएको छ । आ.व. २०७९/०८० को अन्त्य सम्ममा पानी महशुल बाँकी वक्यौक्ता रकम ३२ लाख १६ हजार रहेकोमा बोर्डप्रति विश्वास गरी ग्राहकहरुबाट ८२ लाख ४० हजार अग्रिम महशुल भुक्तानी हुन आएको छ ।
खर्च तर्फ २०८० असार मसान्त सम्ममा कार्यालय संचालन खर्च तर्फ बार्षिक कुल लक्ष्यको तुलनामा रु. ५,३४,३८,४५०।२७ अर्थात ९९.०७ %, बार्षिक कुल लक्ष्यको तुलनामा सेवा संचालन तर्फ रु. ३,९६,८१,३२९।२८ अर्थात १०३.६६ % र बार्षिक कुल लक्ष्यको तुलनामा पूँजिगत खर्च तर्फ रु. ६,४८,९०,४९०।६४ अर्थात ६७.५९ % खर्च भई कुल बार्षिक लक्ष्य १८,८२२,२०,०००।— को तुलनामा व्यय तर्फ जम्मा रु. १५,८०,१०,२७०।१९ अर्थात ८३.९५ % खर्च भएको देखिन्छ ।
नेपाल सरकार, वाग्मती प्रदेश सरकार र स्थानिय सरकार संगको सहलगानीमा गरिने कार्यक्रमको लागि म्याचिङ फण्डको व्यवस्था गर्नुपर्ने भएको हुँदा केही योजना समेत कटौैती भएकोले विनियोजित रकम भन्दा समग्र बजेटमा न्यून खर्च भएको देखिन्छ ।
हेटौंडा खानेपानी व्यवस्थापन बोर्डबाट संचालित खानेपानी प्रणालीको आ.व. २०७९/०८० को संक्षिप्त रुपरेखा :सेवा क्षेत्र : हे.उ.म.न.पा. वडा नंं. २, ४, ५, ६, ७, ८, ९, १० को पुरै र वडा नं. १, ३, १४, १५, १६, १७, १८ र १९ का आंशिक क्षेत्र ।
प्रतिदिन पानीेको माग : २ करोड ४३ लाख ५० लिटर (सेवा दिइरहेको क्षेत्रमा)
प्रति दिन पानीको वितरण : सरदर २ करोड ५ लाख लिटर (२०८० साल असार मसान्त सम्म)
हालको धारा संख्या : २३९१८ (२०८० साल असार मसान्त सम्म)
हाल प्रतिदिन पानी नपुग करिब : सरदर ३८ लाख ५० हजार लिटर (सेवा क्षेत्रमा)
चुहावट, बिलिङ्गमा गणना नहुने पानी : सरदर करिब १५.५९% (मिटर बन्द, अन मिटर, पाइप लिक, चोरी आदी)
कार्यरत कर्मचारी संख्या : ८२ जना
नयाँ धारा वितरण संख्या : ११६८
पुरानो धारामा मिटर जडान संख्या : ५५१
मिटर बन्द ओस भएको संख्या : ५९८
मिटर मर्मत संख्या : ५४९
मिटर वरपर सार्ने : १८३१
मेन लाइन लिकेज संख्या : २०२२
होलचेन्ज संख्या : ७३
धारा नामसारी संख्या : ११९ वटा
मासिक सरदर विलिङ्ग युनिट : ५०६७८८।५८ (प्रति हजारमा)
मासिक सरदर बिलिङ्ग रकम : ९९,७५,९९०।६७
मासिक सरदर प्रति युनिट उत्पादन लागत : रु. १५।२२
मासिक सरदर प्रति युनिट बिक्री लागत : रु. १९।६७
मासिक सरदर प्रति धारा बिलिङ्ग रकम : रु. ४३५।९७
मासिक सरदर प्रति धाराबाट प्राप्त पानी महशुल रकम : रु. ४३७।५०
पुरानो जिर्ण पाइप परिवर्तन : २४,५३९ मिटर (विभिन्न साइजको)
शाखा पाइप लाइन विस्तार : ३४,६९३ मिटर (विभिन्न साइजको)
सेवा क्षेत्र बाहिर उपलब्ध गराएको पाइप : ५९,७६० मिटर (विभिन्न साइजको)
सामाजिक उत्तरदायित्व अन्तर्गत उपलब्ध गराएको पाइप : १७७० मिटर (विभिन्न साइजको)
बर्तमान खानेपानी प्रणाली अन्तर्गत रहेका मुख्य संरचनाहरु :पानीको स्रोत : सतहगत १ वटा (बुङ्गदोल)
: भुमिगत डिप ट्यूववेल २८ वटा (हुप्राचौर २ वटा, कर्रा २ वटा, कमाने ३ वटा, चौकिटोल ३ वटा, टि.सि.एन ३ वटा, नागस्वती २ वटा, नयाँबस्ती, गौरीटार, ७ नं. स्मृतिटोल, गर्दोइ, राईटोल, . बनेलधाप, हटिया, कमाने गरिबि निवारण, किरण चोक, ठुलोदमार, कल्याणटार, मिलन टोल, चित्रेपानी) ।
: समवेल ८ वटा (सामरी ३ वटा, कुखरेनी २ वटा, नयाँबस्ती, मयुरधाप, बस्तीपुर)
पानी भण्डारन क्षमता : ६४३५ घ.मि.
पानी प्रशोधन केन्द्र : हरिकुञ्ज र गौरीटारमा गरि २ वटा प्रेशर फिल्टर
अन्य प्रशोधन : क्लोरिन र आलम पानीको धमिलोपनालाई हेरी नियमित हाल्ने गरिएको ।
मेन तथा शाखा पाईपलाईन : करिब ४३७।६९ कि.मि.।
